Mark Rijk

(foto’s zijn corrupt en worden binnenkort vervangen)

Na een jaar plannen was het eindelijk de dag. De dag dat we Chernobyl zouden bezoeken. Ik was eerlijk gezegd nerveus. Nerveus omdat ik niet wist wat ik we nu eigenlijk moesten verwachten. Ik had het gebied al op tientallen filmpjes en wel honderden foto’s gezien, maar nu was dan eindelijk het moment om naar de zone te gaan.

Om 9 uur was daar onze chauffeur Boris die ons de hele dag door het gebied zou rijden. Een typische Oekrainer die geen woord Engels sprak. Heerlijk rustig, alleen wanneer je wilde vragen of het raam open kon was je weer minuten verder. De rit van Kiev naar Chernobyl is zo’n 120 kilometer. Een rit waar het met de kilometer rustiger wordt op straat. Het begon in een overdrukke ochtendspits van Kiev, maar wanneer we het centrum hebben verlaten zien we steeds minder vervoersmiddelen. Het platteland van de Oekraine lag voor ons met af en toe een klein dorpje. Ik krijg het gevoel of we terug in de tijd gaan. Van het westerse Kiev naar het binnenland waar de tijd sinds 1960 heeft stil gestaan.
Spits in Kiev.
Eindelijk, we gaan!
Het platteland op.
De 30 km zone.

Na een kleine twee uur voelde je dat we ieder moment de wachtpost van de 30 km zone zouden bereiken. Moesten we moeite doen om binnen te komen? Ik verwachte een controle van chagrijnige politie die ons zou proberen geld af handen te maken.

Een rood witte slagboom met aan beide kanten een wachthuisje. We zijn er. Achter de slagboom wacht de controle van de 30 km zone. Uiterst vriendelijke politie verzoekt ons de paspoorten te geven. Ze worden nagekeken in een huisje en vijf minuten later kunnen we door rijden. Dat ging zeer snel en ook nog eens uitermate correct. Weg met de vooroordelen. Er klopt niets van. De slagboom gaat omhoog en we rijden het gebied in waar we zoveel mee bezig zijn geweest de laatste maanden. Een gevoel van opluchting dat we er zijn, maar ook kriebelt het in mijn maag. Wat gaan we allemaal tegen komen? Ligt er gevaar op de loer?
Zeer duidelijke borden.

Wat meteen opvalt is dat er ineens totaal geen strepen meer op de weg staan en dat de wegen er zeer slecht bij liggen. Af en toen komt er nog eens een auto voorbij gereden, maar voor de rest is er weinig.

Na een 15 minuten rijden komen we in het stadje Chernobyl. De plek waar mensen wonen die het gebied beschermen, maar ook mensen die werken in 1 van de kerncentrales. Er werken nog zo’n 5000 man die iedere dag in of bij 1 van de reactoren komen. Deze mensen zijn bezig met het onderhoud van de reactor, maar ook voorbereidingen treffen op de nieuwe sarcofaag die over de reactor geplaatst gaat worden rond 2012. Wie had dat gedacht! Vijfduizend mensen in een gebied die afgesloten is voor de rest van de wereld.

We rijden door het dorp en het is druk op straat. Overal zie je mensen lopen en bij het busstation staan mensen klaar om naar hun werk te gaan. Wij rijden naar een gebouwtje van de overheid om onze gids Yoeri te ontmoeten. Een aardige vent die jaren leraar is geweest en nu in dienst is van de overheid om rondleidingen te geven in de 30 km zone. Een goede relaxte vent die prima engels spreekt. Yoeri is iedere maand 14 dagen in het gebied en dan 14 dagen vrij. Zijn persoonlijke dosis straling wordt bijgehouden in een speciaal dossier net zoals alle andere werknemers in het gebied. Ze zijn er veel, maar nog nooit is zijn maximale dosis overschreden in de jaren dat hij er werkt.

Yoeri laat ons op kaarten zien hoe groot het gebied is en waar de straling het grootst is. In de directe omgeving van de centrale, maar ook vooral richting het westen en noorden is nog veel straling. Dit omdat direct na de ramp er een oostelijke wind stond die een dag later naar het zuiden draaide richting Wit-Rusland. Het dorp Chernobyl is dus minimaal bestraald en dat is te merken aan de hoeveelheid gammastralen die op dat moment aanwezig zijn.
Foto’s van heden en verleden.
De reactor en de bijbehorende stralingdosis.
Monument voor de overleden brandweerlieden.

Na de uitleg stappen we in de bus en rijden Boris en Yoeri ons richting de kerncentrale. Na een slecht begaanbare weg zien we ‘m ineens links opdoemen. Een gevoel van enthousiasme komt bij me boven drijven. Daar staat dat ‘vervloekte’ ding waar we drie dagen voor onderweg zijn geweest. Daar is het gevaarte wat we als ‘hoogtepunt’ van de reis hebben aangestipt. Het is een onbeschrijfelijk gevoel wat in me boven komt. Zoveel foto’s van gezien en daar staat hij aan de horizon. We komen dichter en dichter.

We draaien naar links en rijden langs de rivier die gebruikt wordt voor het koelwater. Boris zet de auto stil en Yoeri geeft ons een moment om foto’s te maken. We aanschouwen de dosismeter die oploopt tot 0.088 microrontgen. Een hoeveelheid die niet echt extreem hoog is. We zullen waarschijnlijk nog hogere waarden gaan meten.
Reactor 5 die ze nooit hebben af kunnen bouwen. De kranen staan er al 20 jaar.
In Chernobyl volop ontvangst. Bizar.
We naderen.
We stappen weer in de auto en rijden richting centrale. Met de meter wordt de centrale groter en groter en zie we ook reaktor drie tevoorschijn komen. Deze staat direct naast reactor 4 en dan valt op wat voor complex het is. Een keer of 5 a 6 groter dan de kerncentrale in Borsele.

We staan voor de hoofdingang van reactor 3 en het valt hier echt op hoeveel mensen er werken. Het is een komen en gaan van mensen die over het terrein lopen. Wij stoppen voor de ingang om richting de brug te lopen die er pal naast ligt. In het kanaal laat Yoeri de gigantische vissen zien die door werknemers van de centrale worden gelokt met brood. Er zijn meervallen bij van zeker anderhalve meter grootte. Het zijn een beetje de huisdieren van de werknemers, want ze worden door vele mensen gevoerd.
Personeel voert vissen.
Rechts naast het brood de kanjer.

Aan de andere kant van de weg staat een gedenkteken met namen van Russen die direct na de ramp hebben geholpen om zand en ander materiaal over de reactor te gooien. Een aantal mensen zijn kort daarna overleden en worden op deze plek herdacht. Een naam of 50 staan er op de muren. Namen van mensen die, zonder echt te weten wat er gaande was, deze klus moesten oplossen.
Monument ter gedachtenis aan de gevallen in april ’86.
De namen van enkele slachtoffers.

We stappen wederom in de bus en rijden rond reactor 3 naar de achterkant van reactor 4. Hier bevind zich de plek waar het informatie centrum is en vanwaar we zeer dicht bij de ontplofte reactor kunnen komen. We rijden maar door met de bus en komen tot 300 meter van de centrale. We staan nu echt oog in oog en het maakt diepe indruk.

Eerste moeten we verplicht naar het informatiecentrum waar een vriendelijke dame ons ontvangt. We zien links een maquette en aan de achterkant van de ruimte een groot raam. We stappen direct naar het raam en staan op zo’n 250 meter van de centrale. Het lijkt of ik midden in het…….????
De maquette
De plek waar de explosie plaats vond en goed aan geeft hoe het er nu uitziet.
De nieuwe sarcofaag die ergens rond 2012 over de reactor wordt geschoven.

De dame laat ons via de maquette zien hoe reactor 4 er op dit moment van binnen uitziet. Wat ik niet wist is dat reactor zelf 45 graden gedraaid is door de explosie en nu zo op ‘de trommel’ zit. Verdomd interessant en zeker omdat je uit het raam je helemaal voor kan stellen hoe het er van binnen uitziet. Ze legt ook uit dat er regelmatig mensen de reactor ingaan voor herstel werkzaamheden. Deze mensen gaan maximaal 12 minuten naar binnen om niet teveel straling op te lopen. Tevens worden de eerste voorbereiding getroffen voor de nieuwe sarcofaag die in zijn geheel over de reactor wordt geschoven.

Na 15 minuten stappen we naar buiten en maken foto’s. We pakken de dosismeter en kijken naar de waarde die inmiddels is opgelopen tot 0.567 microrontgen. De waarde die het normaal mag zijn is 0.012 dus dan weet je dat je hier in een verhoogde sector zit. Ik kan niet uitleggen wat een impact het op ons heeft. Zo dicht bij de reactor waar ik zoveel over heb gelezen en tientallen documentaires van heb bekeken.
De straling loopt op.
Deze gaat in een lijstje.

We stappen in de wagen en rijden rond de reactoren naar de verlaten stad Pripyat. Het spookdorp wat enkele dagen na de ramp helemaal ontruimd is en waarbij iedereen alles moet achterlaten. We rijden zonder problemen door de controlepost van Prypiat en zien gebouwen achter het groen van bomen. Tientallen jaren hebben hier 50.000 mensen gewoond met alle voorzieningen en binnen 20 uur was iedereen verdwenen richting Kiev en andere steden in de Oekraine.

Onze eerste stop is het stadsplein waar vroeger oud communistische parades werden gehouden. Je kijkt rond je heen en je voelt je helemaal alleen. Sterker nog, we zijn alleen. Alleen het geluid van suizende bomen, onweer in de verte en voor de rest helemaal niks! De natuur heeft in ruim 20 jaar de stad weer opgeslokt en ze zijn weer hier de baas. Er schoot zelfs een haas over het plein toen we richting theater liepen. Ik zou zeggen kijk maar rustig de foto’s die eigenlijk voor zichzelf spreken.
En dan rijden we richting Pripyat.
Pripyat linksaf.
En de werknemers worden richting centrale gebracht.
We rijden Pripyat binnen.

De hoofdstaat door Prypiat. De bomen waren er 20 jaar geleden nog niet.
Bomen groeien op het dak.

Het theater.

Overal rommel en troep.

De viool is meegenomen.

De bioscoop.

De sporthal.

Oude helden van volleybalvereniging Pripyat.

De balafdruk van20 jaar geleden zitten nog tegen de muur.

Pas op. Geen putdeksel meer.

Achter het theater lopen we naar de kermis die nog maar net in bedrijf was toen de reactor ontplofte. Tevens laat gids Yoeri ons zien dat we vooral van het mos weg moeten blijven. Dit trekt enorme radioactieve deeltjes aan. Op het asfalt 0.162 en op het mos 1.640 micro röntgen.

Af en toe een prachtige bloem die tussen het asfalt groeit.

De winnaar van de teddybeer heeft ‘m achter gelaten.

Vanaf de kermis lopen we naar de achterkant van het theater waar nog relikwieën staan van oude voorstellingen. Natuurlijk, pure propaganda.

Hier word ik stil van…

Toneelstuk van het theater. Ik hoef niet te vertellen wat voor voorstellingen hier werden gegeven.

We stappen weer in de bus en rijden naar het zwembad met sporthal.

De flippers liggen er nog.

We hadden regelmatig wat gelezen over de gevangenis in Prypiat endus ook daar naartoe. Het is er binnen pikkedonker en het enige wat je hoort is het vallen van druppels water op de grond. De kriebels lopen over me lijf van een angst, maar ook van de stilte.

In het pikkedonker zaten hier een mannetje of 8 tegelijk in.

Achter de gevangenis het garagebedrijf.

En als laatste bezoeken we de school wat nog het meest indruk maakt. Boeken en schriften zijn hier allemaal bijven liggen. Het geluid van een basisschool hoor ik mijn achterhoofd.

Achterin een piano.

Een krant van een kleine 20 dagen voor de ramp.

Het is half drie en zijn ruim twee uur in Prypiat geweest. Het is zo overweldigend en leeg tegelijk. Prypiat is een stad als geen ander en geeft alleen maar kippenvel. Praktisch alles is nog zo achterlaten als in 1986. Wel mogen de oud-bewoners 1 keer per jaar naar hun voormalige dorp om herinneringen op te doen. Prypiat was voor hun fijne, luxe stad om te wonen. Echter gaat dat jaarlijkse bezoek gepaard met veel drank en wordt er nogal eens wat gesloopt.

Om je een voorbeeld te geven of het nu al een toeristisch oord is. Er komen 5000 mensen op jaarbasis naar Prypiat. De meeste tours zijn in het weekend met bussen naar de stad. Privat tours worden nog niet zoveel gegeven, maar ik kan je zeggen dat ze het dubbel en dwars waard zijn. Je hebt meer vrijheid om iets te bezoeken en je kan rustig foto’s nemen.

Controle of we straling mee hebben genomen.

Na een maaltijd rijden we het gebied uit en worden gecontroleerd op onze straling. Natuurlijk is alles in orde al moet je er misschien (of niet) je bedenkingen bij hebben. Wij hebben alle voorzorgsmaatregelen genomen en gooien al onze kleding weg in ons hotel en nemen een douche waarbij uitgreid geschropt word. Ik voel met fris en kijk terug op een dag die onvergetelijk is en die me eeuwig zal bij blijven.

• Share